Еуропа ғалымдары “татар-моңғол қысымын” жаңаша түсіндіруді ұсынды
📌 Бірқатар еуропалық ғалым көшпелі халықтардың, әсіресе моңғолдардың жауыздығы туралы қалыптасқан стереотипті қайта қарауды ұсынды. Бұл туралы The New Yorker мақаласында айтылған.
Олардың пікірінше, дала көшпелілері либералдық демократияның барлық негізгі белгілеріне ие болды. Ал татар-моңғол тарапынан туындаған қысым Ресейдің дамуын тежеген жоқ, керісінше оның қанат жаюына көмектесті.
📜 Тарихтың жаңаша түсіндірмесі Мари Фавероның (Париж-Нантер университетінің тарихшысы) “Орда: моңғолдар әлемді қалай өзгертті”, Кеннет В.Харлдың “Дала империясы”, Энтони Саттин “Көшпенділер”, Николас Мортонның “Моңғол дауылы: ортағасырлық Таяу Шығыста құрылатын және жойылатын империялар” сияқты зерттеулерінде көрініс табады.
☝🏻Жоғарыда аталған еңбектерде моңғолдар қанға мас болған құбыжық емес, сауданың дамуына қолдау көрсетіп, сөз бостандығы мен дін бостандығын құптаған шебер басқарушылар ретінде көрінеді.
“Иә, олар қалаларды басып алды. Бірақ бұл мемлекеттің белсенді дамуы аясында жалпы қажеттіліктен туындады. Олар жақын және алыс көршілерін құлдыққа салды. Бұл үрдіс басқа халықтар арасында да орын алды. Тіпті олар мұны жиі асқан қатыгездікпен істеді”, — делінген мақалада.
📍Адамдар арасында жалпылама көзқарас бойынша Моңғол билігі Ресейдің дамуын тежеген деп айтылады. Алайда Фаверо өз кітабында бұл пікірді керісінше дәлелдейді.
Ол 14 ғасырда Ресейдің солтүстік-шығысында 40 немесе одан да көп қаланың құрылғанын көрсете отырып, “Орыс княздіктері Ордаға бағынған кезде керемет экономикалық тұрақтылық көрсетті”, — деп жазады. Тарихшы моңғолдар Ресейді салықтан түсетін табыс көзі ретінде қарастырғанын мойындайды. Алайда олардың стратегиясы репрессиялық емес, сауда болды деп дәлелдейді. Моңғолдар Ресейді тікелей немесе жанама түрде Еділ, Каспий, Қара және Балтық теңізі аймақтарындағы, сондай-ақ Қытай, Таяу Шығыс және Жерорта теңізіндегі нарықтармен байланыстырды.
📍“Саудагерлер мен тауарлардың қауіпсіздігі әрі еркін өтуі, байлардың, діни қызметкерлердің, көпестер мен қолөнершілердің артықшылығы, мұқият жоспарланған салық және жер режимі, жанама бақылау – осының бәрі бағынышты орыстар үшін де, моңғолдар үшін де гүлденудің кілті болды”, — деп жазады тарихшы.
✅ Моңғол саясаты Ресейдің өсуін тежеп қана қоймай, оның дамуына ықпал еткен болуы мүмкін.
Зерттеушілер көшпелілер тарихы еуропалық тарихтан кем емес екенін көрсетуге тырысады. “Бірақ біз өзіміздің маңыздылық туралы идеямызға басқаша қарауды үйренбесек, өзімізді бәрінің өлшемі деп санауды жалғастырамыз”, — дейді басылым.
