Жәрмеңкелік сауда мал шаруашылығымен айналысатын және отырықшы диқандардың екі арасында қарқынды дамыды. Сауданың бұл түрі мал сатушы қазақтарға өте тиімді болды. Олар жәрмеңкеде өздерінің малдарын әрі мал өнімдерін көп айырбастай алды.
Қазақ халқы күнделікті тұрмыстық қажеттіліктеріне байланысты қолөнер кәсібіне де айрықша мән берген. Мәселен, үй-жай салып, киім-кешек тігіп, азық-түлік өндірумен қатар әсем бұйымдар жасап, оларды сауда айналымына шығарып отырды.
Қазақстанның байырғы жергілікті тұрғындары, нақтырақ айтсақ көшпелі қазақ аңшылықпен ерте заманнан бері айналысқан.
Қазақ жері – мал шаруашылығы қалыптасқан ең көне аймақ. Сол себепті мал шаруашылығы – көшпенді қазақтың ең негізгі кәсіптерінің бірі болды.
Жібек жолы бастапқыда қытай жібегін Батыс елдеріне шытаруға қызмет етті. Өз кезегінде, онымен Римнен, Византиядан. Үндістаннан, Ираннан, кейінірек Еуропа мен Русьтен өндірілетін тауарлар тасылды.
Ұлы Жібек жолы – адамзат өркениеті жасағын тарихи ескерткіштердің бірі. Бұл жол біздің дәуірімізден бұрынғы II ғасырдан басталған.
Қазақ жеріндегі ежелгі қалалардың тарихы үлкен. Археологиялық зерттеулерге сүйенсек, қалалар сауданың, экономиканың дамуымен тұспа-тұс келеді.
Керуен жолдары – ежелгі дәуір мен орта ғасырда Батыс Еуропа мен Шығыс елдерінің арасындағы сауда қатынастарының дамуына ықпал етті. Нақтырақ айтсақ, аса ірі халықаралық қатынас жолы болды.
Қазақстан аумағында жүздеген жылдар бойы өзіндік салық салу жүйесі қалыптасты. Бұл жүйе бір жағынан өзіндік салт-дәстүрге, тарихи тәжірибеге сай дамыса, екінші жағынан сыртқы мемлекеттердің әсерінен де дамыды.
Қазақстанның оңтүстік-шығыс және оңтүстік аудандарын мекендеген қарахандықтар көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығымен айналысты.
